Falls of Clyde tot zinken gebracht

Het ministerie van Transport van Hawaï heeft in een verklaring bevestigd dat het beroemde zeilvrachtschip Falls of Clyde op woensdag 15 oktober rond het middaguur is gezonken, op enige afstand van de haven van Honolulu. 

De staat was op zoek naar een oplossing om het schip uit de haven van Honolulu te verwijderen sinds het in 2016 in beslag was genomen en herhaaldelijk was geprobeerd om het te verkopen.
Het 146 jaar oude schip lag aangemeerd in de haven van Honolulu, maar was sinds 2008 gesloten voor het publiek.
Het werd in 1963 voor het eerst naar Hawaï gebracht voor restauratie en bracht zijn laatste jaren door aangemeerd aan Pier 7, waar het ooit dienst deed als museumschip als onderdeel van het Hawaii Maritime Center. Het centrum sloot in 2009 en nadat de eigenaar in gebreke was gebleven door het schip niet te verplaatsen, werd het in 2016 in beslag genomen toen de vergunning werd ingetrokken.

IJzeren romp

De Falls of Clyde was het enige nog bestaande schip ter wereld met een ijzeren romp, vier masten en een volledige tuigage. Het werd in 1878 in Glasgow gebouwd. De Falls of Clyde was het eerste in een reeks van negen schepen met een ijzeren romp, allemaal vernoemd naar Schotse watervallen, die aan het einde van de 19e eeuw werden gebouwd door de scheepsbouwer Russell & Co, tijdens een scheepsbouwboom die werd ingegeven door de toegenomen handel met de VS. Het schip maakte verschillende reizen naar Amerikaanse havens onder Britse vlag. In 1898 werd het gekocht door kapitein William Matson van de Matson Navigation Company en opnieuw geregistreerd in Hawaï.

Van 1899 tot 1907 werd het schip omgebouwd tot een bark om met minder bemanning te kunnen varen, en maakte het meer dan zestig reizen tussen Hawaï en San Francisco, waarbij het passagiers, suiker en algemene vracht vervoerde. Het werd verkocht aan de in San Francisco gevestigde Associated Oil Company, die grote stalen tanks in de romp installeerde, waardoor het 750.000 gallon vloeibare bulk kon vervoeren. Decennialang bracht het schip kerosine naar Hawaï en melasse van Hawaï terug naar Californië.

Reddingspogingen

Op een gegeven moment werd een overeenkomst aangekondigd om het schip terug te brengen naar Schotland voor conservering, maar men slaagde er niet in om dit te financieren en het transport te regelen voor het schip, dat in slechte staat verkeerde. De staat probeerde het schip in 2019 te veilen en plaatste verschillende verzoeken om voorstellen. Een groep conservatoren die zichzelf Friends of Falls of Clyde noemde, deed ijverig zijn best om het schip te redden. Uiteindelijk concludeerde de staat dat het schip een gevaar voor de veiligheid vormde en besloot het, bij gebrek aan kopers, te laten zinken. Aannemer Shipwright LLC kreeg de opdracht en begon in juli met het verwijderen van puin en het waterdicht maken van de scheidingsschotten van het schip. Ze meldden ook dat de romp versterkt moest worden om het schip veilig uit de haven te kunnen slepen.

Afscheidsceremonie

Gevoelig voor de trouwe aanhang van het schip, meldt het Hawaï Department Of Transport (HDOT) dat de groep Friends of Falls of Clyde een laatste afscheidsceremonie met doedelzakspelers voor het schip heeft gehouden, nadat de groep hoorde dat het schip de volgende dag tot zinken zou worden gebracht. Het werk werd eerder dan verwacht voltooid, terwijl het tot zinken brengen oorspronkelijk voor eind november was gepland. Rond zonsopgang op woensdagochtend trokken twee sleepboten het schip weg van Pier 7 voor haar laatste reis. Ze werd naar een afgesproken positie ongeveer 25 mijl ten zuiden van de haven van Honolulu gebracht. Het schip werd tot zinken gebracht op een diepte van ongeveer 12.500 voet (3800 meter).

Artefacten uit de Falls of Clyde zijn voor de sloop van het schip verwijderd voor conservering. Belangrijke elementen, waaronder het naambord, het stuurwiel en de bel van het schip, zullen worden opgenomen in een permanente tentoonstelling. Andere artefacten zijn overgebracht naar het San Francisco Maritime National Historic Park, en een deel van het tuigage-gereedschap zal worden gebruikt voor het onderhoud van een in Schotland gebouwd driemastschip met vierkante zeilen, de Balclutha, dat in San Francisco te zien is.

Geschokte kritiek

De vernietiging van het historische schip is breed bekritiseerd door maritieme erfgoedgroepen in zowel het Verenigd Koninkrijk als de Verenigde Staten. Friends of Falls of Clyde, een groep supporters in Hawaï, omschreef het als “een dag die de geschiedenis zal ingaan als een schandelijke dag”. “Het is bijna onvoorstelbaar dat deze situatie heeft kunnen plaatsvinden”, schreef de groep op sociale media.

De Tall Ship Glenlee, de liefdadigheidsinstelling die zorg draagt voor een ander zeilschip dat naast het Riverside Museum in Glasgow ligt, zei “diep bedroefd” te zijn. De Falls of Clyde was een van de slechts zes overgebleven grote zeilschepen die op de Clyde waren gebouwd, en er zijn er nog maar twee over in het Verenigd Koninkrijk: de Glenlee en de Cutty Sark.

David O’Neill, van de in Schotland gevestigde Save Falls of Clyde-campagne, zei dat hij “geschokt” was door het gedrag van de autoriteiten in Hawaï, maar dat hij zich na jaren van vruchteloze onderhandelingen had neergelegd bij het lot van het schip. Hij raakte voor het eerst betrokken bij de pogingen om het schip te redden in 2015, toen iemand in Hawaï hem op de hoogte bracht van de toestand van het schip. Dit was voor hem aanleiding om een oproep op sociale media te plaatsen met de tekst: “Oude Schotse dame heeft een lift naar huis nodig.”

Een Noors bedrijf dat zware hijsschepen exploiteert, bood aan om de Falls of Clyde gratis terug te vervoeren naar Schotland, maar de campagne raakte al snel verwikkeld in een geschil met het havenbestuur over verzekeringskosten en andere voorwaarden.
Eerder dit jaar zei O’Neill dat een Amerikaans bedrijf een contract had gekregen om het schip uit de haven te verwijderen en dat het ook aanbood om het gratis naar Schotland te vervoeren. “Ze wilden het schip niet laten zinken – ze hadden een geweten en respect voor het maritieme erfgoed.” Maar de overeenkomst tussen het bedrijf en het havenbestuur ging niet door en het contract ging in plaats daarvan naar een ander bedrijf, dat vervolgens de sloop uitvoerde.

Moeilijke beslissing

Ed Sniffen, directeur van het Hawaii Department of Transportation (DOT), zei dat het een “moeilijke maar noodzakelijke” beslissing had genomen. “Sinds 2008 heeft het Hawaii DOT ruime kansen geboden aan de Friends of Falls of Clyde en andere partijen die geïnteresseerd zijn in het restaureren, behouden en/of repatriëren van het schip.”

Bronnen: Clipping News en BBC. 
Beeld: Falls of Clyde international