Laatste drijvende kraan van Amsterdam wordt behouden
De Stichting Jaffa ‘86 zet zich in voor het behoud van de laatste drijvende stukgoedkraan van Machinefabriek Jaffa uit Utrecht. ‘We willen dat dit stukje erfgoed niet vergaat’, zegt voorzitter Joop Langius (73).
“Twee weken voor kerst, afgelopen jaar, krijg ik een appje: ‘Meneer Langius, de kraan is van u.’ Hè, dacht ik, ik heb toch geen hijskraan besteld?” Hij moet er nog steeds om lachen. Maar Joop Langius staat deze augustusochtend wel naast de imposante Jaffa-kraan 86. Trots en bijna verlekkerd kijkt de geboren Amsterdammer omhoog naar de gracieuze kraan.
Het is een van zes kranen op een ponton die in 1949 in opdracht van de gemeente Amsterdam in het kader van de wederopbouw voor de Dienst der Havens en Handelsinrichtingen van Amsterdam werden gebouwd door Machinefabriek Jaffa uit Utrecht. In 1950 werd de kraan op rails, 40 meter hoog, met een hijscapaciteit van 2,5 ton en een reikwijdte van 30 meter, in gebruik genomen voor goederenoverslag, vooral hout.
Maar nu ligt Jaffa-kraan 86 er werkeloos bij aan de Haparandadam in de Houthavens. De kraan staat ook op het T-shirt afgebeeld dat Langius draagt. Met de tekst: ‘Red mij!! Stichting Behoud drijvende JAFFA kraan 86.’
Schipper woonde met zijn gezin aan boord
Tot vorig jaar was de kraan nog in gebruik. Niet meer voor overslag, maar voor reparatiedoeleinden aan andere kranen en gebouwen. “Ik was al eens aan boord geweest met een van de oud-bewoners van de kraan,” zegt Langius. “Hij was er geboren en opgegroeid. Vroeger woonde de schipper met zijn gezin op de kraan, in een ruimte onderdeks. Ook dat maakt deze kraan zo uniek. Toen zeiden ze bij Bunge, het graanverwerkingsbedrijf dat inmiddels eigenaar van de kraan was geworden, dat de kraan na al die jaren niet meer zo bruikbaar was, en dat ze hem wilden wegdoen.”
Dat was het moment dat Langius besloot de kraan niet verloren te laten gaan. Hij, kind van een binnenvaartschipper, is vanaf zijn dertiende een leven lang werkzaam geweest in de havens van Amsterdam en Rotterdam en klom na studie uiteindelijk op tot intermodaal logistiek manager. Nee, die halve vinger aan zijn rechterhand is geen bedrijfsongeval. “Even snel dat laatste stukje parket leggen thuis, en toen ging het mis.” Ook hier moet hij even om lachen.
Industrieel erfgoed
En hij is dus gek van kranen. “Het eerste dat ik zag toen ik werd geboren, was een kraan, en als ik op reis ben en in de buurt van water ben, ga ik altijd kijken of er ergens een kraan staat.”
Dus zet hij zich met hart en ziel in om deze kraan als een stuk industrieel erfgoed te behouden voor de sloop. Uiteindelijk werd de kraan voor het symbolische bedrag van 1 euro door Bunge gedoneerd. Wel met de opdracht de kraan te behouden. “Er moest een nieuwe stichting voor in het leven worden geroepen, waarvan ik bestuurder ben. En ik ben ook, als het zover mag komen, de schipper van Jaffa-kraan 86.”
Een B&B en iets museaals
De plannen voor de nu 76 jaar oude kraan moeten nog wel worden gerealiseerd. Langius: “De doelstelling van de stichting is om van de kraan een monument te maken ter nagedachtenis aan alle hout- en havenwerkers in de Amsterdamse haven en als verbindingsmiddel tussen haven en de nieuwe bewoners van de Houthavens.”
“We knappen de boot op in zijn originele staat, maar het woongedeelte wordt doorgetrokken, zodat in de ruimte beneden een B&B en iets museaals komt. Commerciële bedrijvigheid is nodig ook om het onderhoud te kunnen bekostigen. We zijn geen dromers.”
Daarom zoeken Langius en de stichting nog sponsoren die geld in het project willen steken. Met Sail Amsterdam ligt Jaffa-kraan 86 in Amsterdam Noord, bij de Grasweg 47, en kunnen mensen een kijkje nemen aan boord. Genodigden kunnen mee op een rondvaart. “Misschien dat dat iets oplevert,” zegt Langius.
Fotograaf Annemie Wolff
En als mensen vragen waarom de kraan het nummer 86 draagt? “De zes kranen kregen oorspronkelijk de nummers 70 tot en met 75. Dit is kraan 72. Het bedrijf IGMA, dat deed in overslag van bulkvrachten en later deels overging in Bunge, nam de kraan in 1986 over van de gemeente, en gaf de kraan daarom het nummer 86. Maar ik zou er een andere naam aan willen geven.”
En dan vertelt Langius over Annemie Wolff (1906-1994), die voor de gemeente Amsterdam meer dan 5000 foto’s van de haven nam. “Schitterende foto’s. Wolff is een wat vergeten naam. Over haar is een documentaire gemaakt, ‘Nog even langs de fotograaf’, die ook haar bijzondere verzetsverhaal uit de oorlog vertelt.”
“Die documentaire heeft me heel erg geraakt, en als onze plannen worden gerealiseerd, zou ik de kraan als eerbetoon graag willen omdopen in Annemie Wolff. Omdat ze al die mooie foto’s van de haven heeft gemaakt en die haven nu eenmaal mijn lust en leven is, en de reden van mijn bestaan.”
De woning in de kraan is intussen verloren gegaan. ‘Maar wij willen de kraan in originele staat terugbrengen. Doel is dat mensen aan boord kunnen komen en zien hoe het vroeger was. Dat kost uiteraard veel geld, dus zoeken we donateurs en we starten een crowdfunding.’
De stichting heeft inmiddels de Anbi-status.
Dit artikel is gebaseerd op artikelen van Maarten Moll in het Parool en van Tessa Heerschop in Schuttevaer (beide alleen voor abonnees)
Foto’s: © Foto Joop Langius; ©Foto Tessa Heerschop.