Stichting wil Liberty-schip naar Nederland halen

Een nieuwe stichting, Stichting Libertyship, wil één van de twee nog zeewaardige Liberty-schepen uit de Tweede Wereldoorlog naar Nederland te halen voor de viering van 80 jaar Bevrijding in 2025.

De stichting is een initiatief van de Stichting Koopvaardijpersoneel ’40-’45 die aandacht vraagt voor de belangrijke rol van de koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog.
Liberty-schepen werden tijdens de oorlog aan de lopende band gebouwd in de Verenigde Staten en ingezet om militair materieel en goederen naar Europa te verschepen. Het standaardontwerp was 135 meter lang en 17,30 meter breed en had een draagvermogen van 7000 dwt. De triple-compound stoommachine leverde 2500 pk aan de enkele schroef waarmee de schepen een snelheid 11 knopen bereikten.

Vijf per dag

Tussen 1941 en 1945 werden er 2751 gebouwd op 17 Amerikaanse werven. Op het hoogtepunt van de productie kwamen dagelijks drie tot vijf schepen in de vaart. De bouwtijd bedroeg in het begin nog ruim 230 dagen, maar daalde naar slechts 42 dagen. Het record staat op naam van het Liberty-schip Robert E. Peary, dat vijf dagen na de kiellegging te water werd gelaten.
De Liberty-schepen speelden in de Tweede Wereldoorlog een cruciale rol. Vele werden op basis van de Lend-Lease Act aan het Verenigd Koninkrijk geleverd. Ook de Amerikaanse transportvloot zette de schepen volop in. De rol van de koopvaardij in WOII is lang onderbelicht gebleven en volgens velen zou de invasie in Normandië en de bevrijding van Europa niet zijn geslaagd zonder de inzet van onder meer de Liberty-schepen.

Eén Liberty-schip, de Tobias Lear werd in 1943 overgedragen aan de Nederlandse regering in ballingschap en werd als SS Fort Orange in de vaart genomen door de NASM, de Nederlands-Amerikaanse Stoomvaart Maatschappij, de voorloper van de Holland America Line.
Ondanks een aantal technische onvolkomenheden – de ervaring met het lassen van schepen was nog pril – doorstonden ruim 2400 schepen de oorlog en werden aan diverse koopvaardijvloten toegevoegd.

Twee museumschepen

Er zijn nu twee schepen over, die beide zijn opgenomen in een museumcollectie. De Stichting Libertyship heeft het oog laten vallen op het SS Jeremiah O’Brien uit San Francisco. Plan is dit schip, dat volledig in originele staat is teruggebracht, volgend jaar naar Nederland te halen om op veel plekken bij te dragen aan de herdenking van de Bevrijding in 1945, te beginnen eind april 2025 in Rotterdam. Er wordt gewerkt aan een uitgebreid programma waarin op 6 juni acte de présence zal worden gegeven bij de herdenking van D-day in Normandië. Er worden ook educatieve programma’s opgetuigd en het schip zal worden opengesteld voor publiek.

De stichting ontmoet al veel enthousiasme voor het plan. Vele instanties en organisaties hebben hun medewerking toegezegd en er is een uitgebreid Comité van Aanbeveling met bekende kopstukken uit de maritieme wereld. Opvallende naam daarbij is die van David Petraeus, de Amerikaanse generaal die wereldwijde bekendheid kreeg als commandant van de geallieerde strijdkrachten in Irak. Minder bekend is dat hij de zoon is van de oorspronkelijk Nederlandse Sixtus Petraeus (1915-2008) uit Franeker die in de Tweede Wereldoorlog kapitein was op een Liberty-schip.

Lees dit artikel van Cees Kamminga in de Schuttevaer (alleen voor abonnees).
Beeld: De Jeremiah O’Brien aan pier 45 in San Francisco. (© Godsfriendchuck).